Ηλίας Ηλιού

Ηλίας Ηλιού
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ηλίας Ηλιού (Ελληνικά)
Γέννηση	Μαΐου 1904 Μύρινα Λήμνου
Θάνατος	25  Ιανουαρίου 1985 Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά νέα ελληνική γλώσσα
Σπουδές	Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας πολιτικός δικηγόρος δικαστής
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, Ενωμένη Αριστερά, Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων
Οικογένεια
Τέκνα	Φίλιππος Ηλιού
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μέλος της Βουλής των Ελλήνων (1956–1967, εκλογική περιφέρεια Λέσβου, Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) μέλος της Βουλής των Ελλήνων (1974–1981, εκλογική περιφέρεια Α΄ Αθηνών, Ενωμένη Αριστερά και Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων)

Ο Ηλίας Ηλιού του Φιλίππου (Μύρινα Λήμνου, Μάιος 1904 - Αθήνα, 25 Ιανουαρίου 1985) ήταν Έλληνας βουλευτής, δικηγόρος, συγγραφέας και πρόεδρος του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ).

Βίος

Οικογενειακή καταγωγή

Γεννήθηκε στο Κάστρο (σημερινή ονομασία Μύρινα) της Λήμνου στις 18/31 Μαΐου του 1904. Ο πατέρας του Φίλιππος και η μητέρα του Ευθαλία δεν κατάγονταν από τη Λήμνο. Η μακρινή καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Κρήτη. Η μητέρα του Ευθαλία, το γένος Ιωάννη Ζάννα ή Ζαννού γεννήθηκε στη Βέροια γύρω στα 1880. Σπούδασε στο Ζάππειο Διδασκαλείο της Κωνσταντινούπολης, διορίστηκε από το Πατριαρχείο στο Παντελίδειο Παρθεναγωγείο στη Λήμνο, όπου το 1903 γνώρισε και παντρεύτηκε τον Φίλιππο.

Παιδικά χρόνια-σπουδές

Ο Ηλίας Ηλιού ήταν πρωτότοκος γιος της οικογένειας. Είχε αδέλφια: τους Κώστα (1906-1982), Γιάννη (1909-1970), την Ελένη (1911-2011). Ο Ηλίας Ηλιού φοίτησε στο Παρισίδειο Νηπιαγωγείο στο Κάστρο (Μύρινα) και στην επτατάξια Αστική Σχολή (σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο Μύρινας). Τον Ιανουάριο του 1916 σε ηλικία 36 ετών πέθανε η μητέρα του από νεφρίτιδα. Το φθινόπωρο του 1919 εγκαταστάθηκε στη Χίο και αποφοιτά από το Γυμνάσιο της Χίου το 1921.

Σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών(εγγράφηκε στις 11 Ιανουαρίου 1922), ενώ τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς αρχίζει αρθρογραφία στο Νουμά. Την ίδια χρονιά εκδίδεται η μετάφραση του της νουβέλας του Αιμίλ Ζολά Για μια νύχτα αγάπης. Το 1923 εντάσσεται στη Δημοκρατική Νεολαία του Αλέξανδρου Παπαναστασίου.. Το 1926-1927 υπηρετεί στη Θράκη στο 29ο Σύνταγμα Πεζικού. Τον Οκτώβριο του 1927, πεθαίνει ο πατέρας του από τύφο. Γυρίζει ασκούμενος δικηγόρος στο Πρωτοδικείο Μυτιλήνης το 1928 και από τον Ιανουάριο του 1929 δικηγορεί.

Οικογενειακή κατάσταση

Στον μεσοπόλεμο αρραβωνιάζεται την Ελευθερία Καλδή. Η σύζυγός του, κόρη του Γεώργιου Καλδή και της Μαριάνθης Ματσικά (1885-1970), ήταν εγγονή του προύχοντα του Μούδρου, Γ. Ματσικά. Θα παντρευτούν στις 5 Ιανουαρίου 1930. Με τη σύζυγό του έμεινε μαζί 55 χρόνια με τις ενδιάμεσες περιόδους εξορίας. Απέκτησε μαζί της δύο παιδιά: τον Φίλιππο (1931-2004) και την Μαρία (Μαίρη) (γενν. 1934) που από τη δεκαετία του 1950 ζει στην Ελβετία μόνιμα. Απέκτησε και τρία εγγόνια (τον Φιλίπ και Στεφάν Τσιόμπι και τον Ηλία Ηλιού) Ο Ηλίας Ηλιού ήταν μόνιμος κάτοικος κέντρου Αθηνών (στην οδό Βουκουρεστίου) και μιλούσε επίσης γαλλικά. Πέθανε στις 25 Ιανουαρίου 1985 (επιπλοκές διαβήτη). Προς τιμήν του, δόθηκε το όνομά του σε νεοδιανοιγείσα τότε (1986) κεντρική λεωφόρο του Δήμου Αθηναίων στη συνοικία του Νέου Κόσμου.

Πολιτική δράση

Τον Αύγουστο του 1929 εκλέγεται κοινοτικός σύμβουλος Κάστρου. Ως εκλεγμένος κοινοτικός σύμβουλος μετέχει το 1931 στο Πανελλήνιο συνέδριο κοινοτήτων. Στις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου 1932 θέτει για πρώτη φορά υποψηφιότητα στο νομό Λέσβου με το Αγροτικόν Εργατικόν Κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Αναδείχθηκε δεύτερος σε σταυρούς προτίμησης. Στις αρχές του 1935 εγκαθίσταται στην Αθήνα και έγινε σύμβουλος της ΓΣΕΕ, της ομοσπονδίας Μεταφορών, της ομοσπονδίας ηλεκτρισμού και κοινής ωφελείας. Τον Ιούλιο του 1935 αρθρογραφεί υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας.

Στην κατοχική περίοδο, στα Δεκεμβριανά και στον Εμφύλιο

Όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος με τους Ιταλούς επιστρατεύτηκε, αλλά παρέμεινε στην Αθήνα λόγω ηλικίας στη διάθεση του Α' Σώματος Στρατού έως την κατάρρευση του μετώπου. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής προσχώρησε στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Αυτό έγινε μετά από παρότρυνση συναδέλφων του καθώς και του φίλου του Ασημάκη Πανσέληνου. Τον Μάρτιο του 1942 προάγεται σε δικηγόρο παρά Πρωτοδίκαις, μετά παρά τω Εφετείω Αθηνών και τελικά παρ'Αρείω Πάγω. Σταδιακά προσεγγίζοντας το ΚΚΕ ως απλό μέλος του ΕΑΜ. Στα Δεκεμβριανά όταν η Εθνοφυλακή και τα αγγλικά στρατεύματα καταλάβουν τους Αμπελόκηπους , όπου έμενε, θα συλληφθεί μαζί με τον 13χρονο γιο του και τον 70χρονο πεθερό του και θα παραμείνει στο ΙΔ' Αστυνομικό Τμήμα Αμπελοκήπων για ένα μήνα. Το 1945 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας ύστερα και από πρόταση του Μιλτιάδη Πορφυρογένη. Παράλληλα ανέλαβε ενεργά δικηγορική δράση υποστηρίζοντας διωκόμενους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Αρχές Μαρτίου 1947 συλλαμβάνεται επειδή μεταξύ άλλων είχε καταθέσει αυτοβούλως στην Επιτροπή του ΟΗΕ και παρίστατο ως συνήγορος στο Πρωτοδικείο για να υπερασπιστεί την ΕΠΟΝ που απειλείτο με διάλυση. Εστάλη στην Ικαρία και τον Οκτώβριο με τα μέτρα κατευνασμού της κυβέρνησης Σοφούλη επιστρέφει στην Αθήνα. Τον Μάρτιο του 1948 εκτοπίζεται στην Ικαρία (παρά την έκκληση του πεθερού του, πρώην βουλευτή του Κόμματος των Φιλελευθέρων, προς τον πρωθυπουργό Θεμιστοκλή Σοφούλη) αφήνοντας στη γυναίκα του να μεγαλώσει δύο ανήλικα παιδιά και παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα γαλλικών, καθώς είχε φοιτήσει στη Γαλλική Σχολή Μυτιλήνης. Στις αρχές του 1949 μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο. Τον Ιούλιο του 1950 μεταφέρθηκε στον Αη Στράτη.

Μετά τον Εμφύλιο

Το 1951 εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ στην Εκλογική περιφέρεια Λέσβου-Λήμνου αν και ήταν εξόριστος, αλλά η εκλογή του ακυρώθηκε. Εκλέχτηκε ξανά το 1956 και στη συνέχεια σε όλες τις επόμενες εκλογές. Κοινοβουλευτικό εκπρόσωπος της ΕΔΑ μετά από το 1958. Ως το 1963 στο νομό Λέσβου και το 1964 στην Α΄ Αθήνας. Ως το 1967 ο Ηλίας Ηλιού ήταν μόνιμος κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ. Κατά το πραξικόπημα της 21 Απριλίου 1967 συνελήφθη και στον Ιππόδρομο κακοποιήθηκε. Ως νομικός με σπάνια γενική παιδεία και ως μετριοπαθής πολιτικός έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Προφητική αναφέρεται, η καταγγελία του από το βήμα της Βουλής κατά της επερχόμενης τότε «χούντας των στρατοκρατών» και συγκεκριμένα κατά του αντισυνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου στις 23 Ιουλίου 1965, ενώ είχε καταγγείλει ως πράξη προβοκάτσιας το σαμποτάζ του Έβρου.

Στην περίοδο της δικτατορίας 1967-1974

Λίγο πριν τις 6 το πρωί ο επικεφαλής ασφαλείας του Γ' Αστυνομικού Τμήματος στο Κολωνάκι με δύο αστυφύλακες τον συνέλαβε, βάσει των καταλόγων που υπήρχαν προληπτικά στα διάφορα αστυνομικά τμήματα στο πλαίσιο του σχεδίου Προμηθεύς. Το απόγευμα μεταφέρθηκε στον Ιππόδρομο. Στις 23 Απριλίου ο ανθυπίλαρχος Κότσαρης έδωσε εντολή να μεταφερθεί σε ιδιαίτερο χώρο όπου τον υποχρέωσαν να σταθεί με το ένα πόδι και στη συνέχεια εδάρη. Αιμόφυρτος μεταφέρθηκε την επομένη στο 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, γι' αυτό και παρουσίασε οξόνη, ενώ ο διαβήτης του είχε επιδεινωθεί. Παρά την αντίθετη γνώμη των γιατρών τον γύρισαν στον Ιππόδρομο. Τις επόμενες ημέρες μεταφέρθηκε στη Γυάρο, ενώ τον Σεπτέμβριο του 1967 συγκλήθηκε ιατρικό συμβούλιο, λόγω επιδείνωσης της υγείας του. Ο καθηγητής Νικόλαος Χρηστέας αποφάνθηκε πως έπρεπε να μεταφερθεί στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών, επειδή εμφάνιζε συμπτώματα αποφρακτικής αρθρίτιδας στο δεξί κάτω άκρο, ενώ έπασχε από σακχαρώδη διαβήτη. Στις 20 Νοεμβρίου 1967 μεταφέρθηκε από το νοσοκομείο κρατουμένων Άγιος Παύλος των φυλακών Αβέρωφ στην Α' Πανεπιστημιακή Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών Βασιλεύς Παύλος. Εκεί έμεινε για πέντε μήνες αυστηρά φρουρούμενος. Στις 2 Μαΐου 1968 επέστρεψε στο νοσοκομείο των φυλακών Αβέρωφ. Τυπικά φερόταν εκτοπισμένος στο Παρθένι της Λέρου. Τον Ιανουάριο του 1970 του δόθηκε δίωρη άδεια να παρακολουθήσει την κηδεία της πεθεράς του στο Α' Νεκροταφείο (με τη συνοδεία αστυνομικών με πολιτικά) και τον Μάρτιο την κηδεία του αδελφού του Γιάννη στο Νεκροταφείο της Νέας Φιλαδέλφειας. Αποφυλακίστηκε στις 5 Ιουνίου 1970. Επιστρέφει για ιατρική παρακολούθηση στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών και για λόγους υγείας στα Λουτρά Υπάτης παρακολουθούμενος από την Ασφάλεια.

Στην περίοδο της μεταπολίτευσης

Στις 25 Ιουλίου 1974 χαιρέτησε το σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης αλλά και διατύπωσε την πικρία του σχετικά με τη σύνθεση του κυβερνητικού σχήματος. Μια εβδομάδα μετά την πτώση της δικτατορίας συναντήθηκε με τον Καραμανλή, ο οποίος τον διαβεβαίωσε για τη μελλοντική νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας των συνταγματαρχών (μεταπολίτευση) ανασυγκρότησε την ΕΔΑ της οποίας και έγινε πρόεδρoς. Εξελέγη για δύο κοινοβουλευτικές περιόδους βουλευτής με την Ενωμένη Αριστερά (1974), όπου ως υποψήφιος στην Α΄Αθηνών έλαβε 26.047 σταυρούς, αντίστοιχο με το 53% των ψήφων της Ε.Α. και με τη Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων (1977), οπότε εξελέγη μόνον αυτός στην Α΄Αθήνας χωρίς σταυρό προτίμησης ως επικεφαλής του σχήματος. Στη διεξαγωγή του Δημοψηφίσματος απουσίαζε στο εξωτερικό για λόγους υγείας Συμμετείχε στην κοινοβουλευτική επιτροπή επεξεργασίας του νέου Συντάγματος, αλλά απείχε της ψηφοφορίας έγκρισής του. Στα τέλη του 1979 εισηγήθηκε τη δημιουργία ευρύτερου συμμαχικού σχήματος με τη συμμετοχή του ΚΚΕ εσ. και του ΚΟΔΗΣΟ, χωρίς όμως ανταπόκριση. Αποσύρθηκε από την πολιτική το 1981 δηλώνοντας σε συνέντευξη που παραχώρησε: "Δυστυχώς, οι γκάφες των ομοφρόνων μου κατέστρεψαν ένα πανίσχυρο προοδευτικό κίνημα και μας πήγαν πολλές δεκαετίες πίσω."

Η αποχώρηση από την πολιτική και το τέλος

Τελευταία φορά στη Βουλή μίλησε στις 29 Ιουνίου 1981, κατά τη συζήτηση του νόμου για την καθιέρωση της απλής αναλογικής στις Ευρωεκλογές. Μετά την αποχώρησή του από την πολιτική συνέχισε να πηγαίνει καθημερινά στα γραφεία της ΕΔΑ. Στις 26 Σεπτεμβρίου προχώρησε σε δήλωση στήριξης του ΠΑΣΟΚ. Συναντήθηκε πολλές φορές με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ καταδίκασε την εισβολή των Σοβιετικών στην Πολωνία, λέγοντας, "ο υπαρκτός σοσιαλισμός είναι σοσιαλισμός ανύπαρκτος". Το φθινόπωρο του 1984 εισήχθη στον Ευαγγελισμό λόγω επιπλοκών με τον διαβήτη και στις 25 Ιανουαρίου 1985 πέθανε στο Νοσοκομείο ΚΑΤ, αφού είχε υποστεί όλο και βαρύτερους ακρωτηριασμούς στο δεξί του πόδι. Η κηδεία του έγινε την επόμενη ημέρα δημοσία δαπάνη με τιμή υπουργού εν ενεργεία από το Α' Νεκροταφείο.

Συγγραφική δράση

Ο Ηλίας Ηλιού ήταν τακτικός συνεργάτης του Νουμά από τον Απρίλιο του 1922 έως τον Ιούνιο του 1923 με ενδιαφέροντα τη γαλλική μεταφρασμένη λογοτεχνία, την θεατρική κριτική και την ποίηση. Πρώιμα ταυτίζεται με το κίνημα του δημοτικισμού και χρησιμοποιεί αρκετούς ψυχαρισμούς (βνωμοσύνη, συνεπούεμενα). Στο περιοδικό Ερανιστής στα 1923-1924 με το ψευδώνυμο Επαρχιώτης δημοσιεύει ένα ποίημα και ένα πεζό-σατιρικά κείμενα με τίτλο Εις εαυτόν. Στην εφημερίδα Πολιτεία στις 7 Ιανουαρίου 1925 δημοσιεύει μια ποιητική παρωδία με τίτλο Κεραυνός όπου σχολιάζει τις πολιτικές επιλογές του Γεώργιου Κονδύλη. Με ψευδώνυμο Κ. Βάφης, μιμούμενος ειρωνικά τον Αλεξανδρινό Καβάφη .Από τον Ιούνιο του 1924 έως τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς συνεργάζεται με την εφημερίδα Νέα Λήμνος: με τη χρήση ψευδωνύμων όπως Γκρινιάρης, Ασυρματιστής και Άγιος Ονούφριος θίγει θέματα, όπως η ίδρυση Γυμνασίου στο νησί, η αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων. Το 1937 δημοσιεύει σε τέσσερις συνέχειες στο περιοδικό Νεοελληνικά Γράμματα του Δημήτρη Φωτιάδη ένα εκτενές δοκίμιο με τον περιπαιχτικό τίτλο Κουτίων εγκώμιο-σάτιρα της μοντέρνας πολυκατοικίας των Αθηνών. Στη σειρά των εκδόσεων Ζαχαρόπουλος μεταφράζει και σχολιάζει τη Ρητορική του Αριστοτελη, δύο λόγους του Αισχίνη: Κατά Τιμάρχου και Περί παραπρεσβείας. Η Ρητορική τυπώθηκε σε τρία τεύχη το 1936 και στα 1980-1981 την επεξεργάστηκε εκ νέου μεταφέροντάς την στη δημοτική και προσθέτοντας στην εισαγωγή μια ομιλία του στη Βουλή τον Δεκέμβριο του 1978 με την ευκαιρία των 2300 ετών από το θάνατο του Αριστοτέλη. Το 1940 εκδίδει ερμηνευτική συνολικά και κατ' άρθρον μονογραφία για το νόμο 2371/1940 περί εργολαβιών δημοσίων έργων με αναφορά στην αγγλική και γαλλική νομολογία.

Κοινωνική δράση

Το καλοκαίρι του 1925 εκλέγεται γραμματέας στο Διοικητικό Συμβούλιο της Φιλαρμονικής Λήμνου. Το 1931 εκλέγεται αντιπρόεδρος του νεοσύστατου Παλλημνιακού Αθλητικού Ομίλου και ως γραμματέας στην αιρετή δεκαμελή επιτροπή του Παλλημνιακού Ταμείου Εκπαιδευτικής Πρόνοιας (Σεπτέμβριος 1931-Νοέμβριος 1934). Επίσης υπήρξε μέλος της Εταιρίας μελέτης και σχεδιασμού ΕΠΑΝ (Επιστήμη Ανοικοδόμησης του δημοκρατικού Συλλόγου Ελλήνων Επιστημόνων), των Δικηγορικών Συλλόγων Μυτιλήνης και Αθηνών. Πήρε μέρος στα Συνέδρια της Διεθνούς Εταιρίας Δημοκρατικών Νομικών (Βρυξέλλες 1956, Σόφια 1960) και στα Συνέδρια της Οργάνωσης για την αμνηστία στην Ελλάδα (Παρίσι 1960 και 1962).

Αυτοτελή δημοσιεύματα Ηλία Ηλιού

• Η αναθεώρησις των τιμών των εργολαβιών δημοσίων έργων, εκδ. Πυρσού ΑΕ, Αθήνα, 1940
• εισ. μτφρ. Ηλία Ηλιού, Δημόσιον και Ιδιωτικόν Δίκαιον του καθηγητού του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου Eisenmann, εκδ. Ορίζοντες, Αθήνα, 1953
• Η αλήθεια για την Κοινή Αγορά, αυτοέκδοση, Αθήνα, 1962
• Οικονομικοινωνική υποδομή και προσδιορσιμός πολιτικών στόχων, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1965
• Η κρίση εξουσίας, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1966
• Το Σύνταγμα και η αναθεώρησή του, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1975
• Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εκλδ.Ερμείας, Αθήνα, 1977
• Το μήνυμα του Θουκυδίδη, εκδ.Κέδρος, Αθήνα, 1980
• Κριτικά κείμενα για την Τέχνη, 1925-1937, εκδ.Θεμέλιο, Αθήνα, 2005

Πηγές

• "Who's Who 1979" σελ. 205
• Νικολακόπουλος, Ηλίας (2017). Ηλίας Ηλιού: πολιτική βιογραφία. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. ISBN 978-618-5154-14-1. 
• Ηλίας Νικολακόπουλος, «Οι εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 και η κάθοδος του Παπάγου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.177-179.
• Ηλίας Νικολακόπουλος, «Η ανατροπή της Κυβέρνησης Καραμανλή και οι εκλογές του 1958», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.197-199.
• Θανάσης Διαμαντόπουλος, «Το κίνημα τη 21ης Απριλίου 1967», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ. 267-270.
• Γιώργος Λεονταρίτης, Πορεία αριστερά... Όταν κομμουνιστές και σοσιαλιστές είχαν φτερά, εκδ. Καστανιώτης, 2014 [1]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ηλίας Ηλιού στον Πανδέκτη, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
• «Ηλίας Ηλιού, ο Διανοούμενος της Αριστεράς» (13-03-2016), Κανάλι της Βουλής
• Εκδήλωση «Μνήμη Ηλία Ηλιού, 33 χρόνια από τον θάνατό του»(24/01/2018)[2]